O bibliotece

W roku 1628 Proboszcz Bialski ks. Krzysztof Wilski założył fundamenty pod budowę przyszłej Akademii Bialskiej. Z powodu trudności materialnych ostateczne ukonstytuowanie się Akademii Bialskiej nastąpiło w 1633 roku. Należy sądzić, że ten rok jest również rokiem powstania biblioteki szkolnej. Ta instytucja powstała z darów Radziwiłłów, bądź też z zapisów zmarłych przy tej szkole profesorów. Powiększyła się natomiast przez dary Katarzyny z Sobieskich Radziwiłłowej, siostry króla Jana III.

W 1810 roku biblioteka liczyła kilkadziesiąt tomów. Były to książki z dziedziny metafizyki, logiki, moralności oraz dzieła autorów klasycznych i podręczniki. Korzystanie w tym okresie z biblioteki było prawie niemożliwe, ponieważ w czasie remontu szkoły książki złożono w prywatnym mieszkania urzędnika cesarskiego, który przechowywał je przez kilkanaście miesięcy. Następnie książki przeniesiono do mieszkania rektora J. Konopki.

Jedna ze wzmianek historycznych podaje, że około roku 1816 wizytacja „stwierdza już pomyślniejszy stan rzeczy i rozwój biblioteki”.

W 1830 roku księgozbiór liczył 1447 tomów, 7 atlasów, 43 karty geometryczne, 138 tomów pism periodycznych, 13 poszytów i 70 pojedynczych egzemplarzy wzorów rysunkowych i kaligraficznych.

Od 1831 roku Szkoła Bialska wraz z biblioteką przechodzi trudności.

Odbudowany z pietyzmem księgozbiór, który w przeszłości ulegał kilkakrotnemu zniszczeniu i rozproszeniu, został ponownie zniszczony w 1915 roku. Rosjanie, wycofując się z Białej, wywieźli w głąb Rosji bezpowrotnie archiwum i gabinety naukowe oraz znaczną część zbiorów bibliotecznych. Pewną część książek udało się ukryć, by mogły służyć młodzieży w czasie okupacji miasta przez wojska niemieckie. Niemcy niszczyli jednak polskie książki i tylko nieliczne udało się przed nimi ukryć.

W 1916 roku szkoła mieściła się w mieszkaniu prywatnym. W piwnicy mieszkańca Białej, Ehrenkreutza przechowywane były polskie książki. Od nich zapoczątkowano kompletowanie księgozbioru biblioteki szkolnej już w Polsce niepodległej.

W roku 1919 rozpoczął się rozwój szkoły bialskiej, ówczesnego Gimnazjum, a wraz z nim biblioteki.

W roku szkolnym 1922/23 odbudowany księgozbiór liczył łącznie 2134 tomy, w tym biblioteczka nauczycielska - 735 tomów.

W latach 1922-1935 wydawano przy gimnazjum miesięcznik „Młodzież z Podlasia”, którego oprawione egzemplarze przechowywane są do dzisiaj.

W 1924 roku z inicjatywy dyrektora Nartowskiego przy gimnazjum otwarto muzeum.

Z interesujących zbiorów muzeum do dnia dzisiejszego zachowały się tylko bardzo nieliczne stare druki, przechowywane obecnie w bibliotece I Liceum Ogólnokształcącego im. J.I. Kraszewskiego. Reszta zbiorów przepadła bezpowrotnie w okresie okupacji hitlerowskiej.

Na koniec roku szkolnego 1938/39 księgozbiór biblioteki liczył 8144 woluminy.

16 listopada 1939 roku gestapo wtargnęło do gmachu gimnazjum I Liceum im. J.I. Kraszewskiego. Po zajęciu szkoły Niemcy przystąpili natychmiast do niszczenia pozostałych jeszcze pomocy naukowych, sprzętów szkolnych, a przede wszystkim biblioteki. Ze szczególną zawziętością okupant niszczył książki polskie. Po ustąpieniu Niemców został tylko pusty gmach szkoły.

Podstawy materialne biblioteki w 1945 roku to: dotacje państwowe - 26550 zł, dotacje rodziców - 2431 zł, w książkach otrzymano: z przydziału władz państwowych - 68 tomów, z darów - 160 tomów, zakupiono  360, rewindykowano od tutejszego społeczeństwa  3117 tomów. Razem w posiadaniu biblioteki znalazło się 3717 tomów.

Możliwości użytkowania biblioteki ograniczone były w tym czasie ze względu na brak osobnego lokalu. Szafy biblioteczne mieściły się w jednej z klas, gdzie w godzinach popołudniowych odbywały się lekcje Gimnazjum Kupieckiego.

W roku 1946 biblioteka I Państwowego Gimnazjum I Liceum im. J.I. Kraszewskiego została zarejestrowana.

Biblioteka uzyskała wówczas własny lokal i była czynna codziennie przez 3 godziny. Księgozbiór biblioteki obejmował 3984 tomy, w tym 773 tomy zabytków archiwalnych. Wraz z pomyślnym rozwojem szkoły następował szybki rozwój biblioteki. Z roku na rok przybywało książek.